De regionale instellingen voor beschermd en begeleid wonen (RIBW) maken zich zorgen over de bezuinigingen op gemeenten. “Maak een basisvoorziening van de maatschappelijke ggz van RIBW’s.”
Zorg moet bij voorkeur dichtbij mensen in de buurt gebeuren. Liefst met meer inzet van informele zorg en preventie, zodat minder mensen een beroep doen gespecialiseerde zorg. Dat is de beweging die nodig is, zo is afgesproken in het IZA.
RIBW’s en druk opwachtlijsten
De maatschappelijke ggz van RIBW’s (regionale instellingen voor beschermd en begeleid wonen) levert daaraan een belangrijke bijdrage, vertellen Jan-Willem Bedeaux (bestuurder RIBW Overijssel) en Caroline Truijens (bestuurder RIBW Nijmegen & Rivierenland). Op locaties in de wijk voor beschermd wonen bieden ze ondersteuning aan mensen met een langdurige en soms ernstige psychische kwetsbaarheid, zoals depressie. Ook bieden RIBW’s ambulante ondersteuning voor mensen met ggz-klachten, zoals verslaving, die zelfstandig wonen. Bedeaux: “Zorgen om geld, wonen of een veilige omgeving kunnen leiden tot zwaardere psychische klachten. Onze maatschappelijke ggz voorkomt dat mensen vereenzamen, vervuilen en zo ernstigere problemen ontwikkelen. We verminderen de druk op de wachtlijsten bij de gespecialiseerde ggz.”
Congres ‘Ggz uit de knel’
Op 14 november 2024 organiseert Zorgvisie het congres ‘Ggz uit de knel’ met als sprekers Hans Kroon (Trimbos-instituut), Floortje Scheepers (UMCU), Anita Wydoodt (Parnassia Groep), Marjo Vissers (VGZ), Bart Bakker (proeftuin Ruwaard), Wilma Boevink (ervaringsdeskundige), Sharon Stellaard (bestuurswetenschapper) en Philippe Delespaul (professor Innovations in Mental Health).
Financiering maatschappelijke ggz
Soms lijkt het wel of alle zorgproblematiek – bezuinigingen, personeelstekort – in de wijk opgelost moet worden, vinden de bestuurders. Maar de financiering en het beleid zijn helemaal niet gericht op het versterken van de wijk, constateert Truijens. “Alle oplossingen moeten in de wijk komen. Niet alleen de ggz, ook de ouderenzorg zoekt met de buurt als eco-systeem naar oplossingen op de schaal van de wijk. Maar tegelijkertijd zie je dat de financiering en het beleid daar helemaal niet op aansluiten. Welzijn stond aanvankelijk helemaal niet eens in het IZA.”
Ggz-ecosysteem in de wijk
Donkere wolken pakken zich bovendien samen boven de maatschappelijke ggz en welzijn, door de voorgenomen bezuiniging op gemeenten. Vanaf het zogeheten ‘ravijnjaar 2026’ krijgen gemeenten zo’n 2 tot 3 miljard euro minder van het Rijk. Truijens: “We krijgen winstwaarschuwingen van gemeentes. Ze kondigen bezuinigingsrondes aan op de Wmo, welzijn en subsidieregelingen. Maar wij hebben welzijn keihard nodig om het ggz-ecosysteem in wijken te laten werken. Ik zie zo veel bedreigingen dat ik me afvraag of we het wel kunnen waarmaken.”
RIBW’s
RIBW’s ontvangen de financiering uit vier bronnen. Daarvan zijn de Wlz en de Wmo het grootste. Daarnaast komt er geld binnen via de forensische zorg en pgb’s.
RIBW Overijssel heeft 44 locaties voor beschermd en begeleid wonen, waar 980 mensen wonen. Daarnaast levert RIBW Overijssel ambulante ggz aan 1630 mensen die zelfstandig in wijken leven.
RIBW Nijmegen & Rivierenland heeft veertig locaties voor beschermd wonen in Nijmegen, waar 400 mensen wonen. En 1.050 ontvangen ambulante begeleiding.
RIBW-zorg als eerstelijnszorg
Het huidige beleid staat haaks op de beweging om het normale leven in de wijk te herstellen, beaamt Bedeaux. “RIBW-zorg is eigenlijk eerstelijnszorg. Maak er een basisvoorziening van. Nu worden we overgeleverd aan de gekte van marktwerking, aanbestedingen en tenders. De variatie die gemeenten toepassen bij de zorginkoop is enorm. Het scheelt echt of je in Utrecht, Zwolle of Nijmegen woont. Als gemeenten dat zouden standaardiseren en vereenvoudigen, zou ik enorm kunnen besparen op mijn controleapparaat. Dat vraagt wel wat van gemeenten. Ik wil graag vaste tarieven afspreken en niet per gemeente onderhandelen en maar zien of je er wel uitkomt.”
Ervaringsdeskundigen ggz
Graag zou Truijens de rol van ervaringsdeskundigen vergroten, omdat die voor herstel heel veel kunnen betekenen. Dat is ook algemeen erkend, maar voor RIBW’s is dat heel lastig om te financieren. Terwijl inzet van ervaringsdeskundigen de druk op de wachtlijsten bij de gespecialiseerde ggz kan verminderen. “Het is echt bizar, de moeite die ik moet doen om de goede dingen te doen in de RIBW. Ervaringsdeskundigheid gefinancierd krijgen is heel lastig te organiseren. Dat verschilt per gemeente. Ook in de Wlz is dat ingewikkeld. Wij betalen al zeven jaar een heel team van ervaringsdeskundigen uit eigen zak. Het is makkelijker om een klinisch psycholoog te organiseren dan een ervaringsdeskundige die de helft kost.”
